Εισαγωγή
Η προστασία της ανθρώπινης ζωής, της υγείας και της περιουσίας των πολιτών αποτελεί μια από τις βασικότερες προτεραιότητες κάθε δήμου στο πλαίσιο της κοινωνικής του αποστολής, αλλά και υποχρέωσή του ως δύναμη πολιτικής προστασίας (Ν. 3013/2002, Άρθρο 3).
Σύμφωνα με το Άρθρο 1 του ( Ν. 3013/1-5-2002- ΦΕΚ-102 Α’/1.5.2002), με στόχο τη μείωση των συνεπειών των καταστροφών, περιλαμβάνεται η μέριμνα των πολιτιστικών αγαθών και των υλικών, των πλουτοπαραγωγικών πηγών και υποδομών της χώρας.

Σημαντικότητα και Στόχοι

Η Πολιτική Προστασία είναι πολύ σημαντικός φορέας μιας σύγχρονης και πολιτισμένης κοινωνίας, ο οποίος τονίζει τη σημασία της αυτο-δυναμίας των πολιτών και των κοινοτήτων. Δεδομένου ότι η Πολιτική Προστασία είναι πάντοτε έτοιμη για την προστασία του πολίτη και σχεδιάζει προγράμματα για την προστασία της ζωής και της περιουσίας του, είναι βέβαιο πως με αυτόν τον τρόπο μπορούν να αποτρέψουν εκατομμύρια θανάτους, καθώς ο πληθυσμός μιας χώρας είναι πολύτιμος και συμβάλλει στην οικονομική και κοινωνική ενίσχυση. Οι άνθρωποι μπορούν να ξαναχτίσουν μια χώρα ύστερα από μια καταστροφή της και ως εκ τούτου, είναι σημαντικό για την οικονομική ασφάλεια της χώρας να προστατεύσει τους πολίτες της .

Σύμφωνα με την ψυχολογία, οι καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης και οι τραυματικές εμπειρίες, μπορούν να επιφέρουν συνέπειες προς τους εμπλεκόμενους, καθώς σε μια κατάσταση καταστροφής, θα αντιμετωπίσουν έντονες προσωπικές και κοινωνικές αλλαγές. Η κατάσταση αυτή είναι αναπόφευκτη, όμως για την αποκατάσταση των προ-υπαρχουσών συνθηκών, θα πρέπει να συνδυαστεί με την προσαρμογή των νέων. Η ομαλότερη προσαρμογή μπορεί να επιτευχθεί με την υποστήριξη του φορέα και των πόρων.

Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης επιβάλλει στους πολίτες μια άμεση απειλή θανάτου, τραυματισμού ή απώλειας. Η λήψη μέτρων για επιβίωση, αντικαθιστούν την ομαλότητα των συνθηκών της κανονικής τους ζωής, ενεργοποιώντας τους ενστικτώδεις μηχανισμούς, προκαλώντας μια δραματική αλλαγή στην καθημερινότητα και τις ενέργειές τους. Οι άνθρωποι μέσω αυτών των καταστάσεων, μπορεί να ευαισθητοποιηθούν συναισθηματικά και ψυχολογικά.

Οι στόχοι της Πολιτικής Προστασίας είναι να σώσει την οικονομία και το δημόσιο τομέα της χώρας, να προστατέψει και να ελαχιστοποιήσει τις ζημιές των περιουσιών των πολιτών, να επαναφέρει την παραγωγή της και να διατηρήσει τις αρμονικές κοινωνικές της συνθήκες.

Εκτίμηση Κινδύνου

Οι απειλές προς τους πολίτες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές. Ανάλογα με την εκτίμηση της κάθε κατάστασης, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί αναλυτική μελέτη, ώστε να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία του πολίτη.

Φυσικές απειλές

Σεισμοί

Ένας σεισμός είναι το αποτέλεσμα μιας ξαφνικής απελευθέρωσης ενέργειας στο φλοιό της Γης, δημιουργώντας σεισμικά κύματα. Η σεισμική δραστηριότητα μιας περιοχής αναφέρεται στη συχνότητα, τον τύπο και το μέγεθος των σεισμών που έχει βιώσει κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Το φαινόμενο αυτό, δεν εκδηλώνει κάποια προειδοποίηση, ενώ μπορούν να προκληθούν μεγάλες υλικές ζημιές και τραυματισμοί, ακόμη και θάνατοι. Σημαντική είναι η παρακολούθηση και η προετοιμασία για μετέπειτα φαινόμενα που μπορεί να ακολουθήσουν, καθώς ο σεισμός ενεργοποιεί και άλλα γεωλογικά φαινόμενα.

Δασικές Πυρκαγιές

Φωτιά

Η Φωτιά αποτελεί τη διαδικασία ταχείας οξείδωσης ενός υλικού στην εξώθερμη χημική διαδικασία της καύσης, απελευθερώνοντας θερμότητα, φως και διάφορα προϊόντα της αντίδρασης. Στη διαδικασία της καύσης, θα πρέπει να συνυπάρχει η καύσιμη ύλη, το οξυγόνο και η θερμότητα, τρεις κύριοι παράγοντες που αποτελούν το [[τριγώνου της πυρκαγιάς]].

Το φαινόμενο των δασικών πυρκαγιών, αποτελεί μέρος της οικολογίας των δασικών οικοσυστημάτων της υπαίθρου. Η χώρα μας πλήττεται συχνά από δασικές πυρκαγιές, οι οποίες αποτελούν μια από τις κύριες αιτίες των γυμνών βουνών της χώρας μας όπως και των χωρών της Μεσογείου. Προκαλούνται συχνά, λόγω της περιοδικής ξηρασίας και της αυξημένης θερμοκρασίας. Γι’ αυτό, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες προετοιμάζονται και βρίσκονται σε ετοιμότητα οι κρατικές υπηρεσίες και οι φορείς ώστε να προλάβουν τις καταστροφικές επιπτώσεις των πυρκαγιών.

Οι οδηγίες προστασίας του πολίτη αναφέρουν τις ενέργειες που πρέπει να αποφεύγονται ώστε να μην προκληθούν πυρκαγιές. Τις προφυλάξεις που πρέπει να παίρνουν οι πολίτες όταν κατοικούν κοντά σε μια δασική περιοχή, πως πρέπει να ενεργήσουν εάν προκληθεί μια πύρινη εστία και πως εάν αρχίσει και πλησιάζει την κατοικία τους. Τι πρέπει να κάνουν σε περίπτωση που φτάσει σε πολύ κοντινή απόσταση και πως πρέπει να ενεργήσουν μόλις σβήσει η πυρκαγιά.

Πλημμύρες και έντονα καιρικά φαινόμενα

Καιρικό φαινόμενο

Το φυσικό φαινόμενο που επηρεάζει τον καιρό ονομάζεται καιρικό φαινόμενο. Το καιρικό φαινόμενο αποτελεί τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν σε μια περιοχή για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Οι κλιματικές αλλαγές της Γης αποτελούν το σημαντικότερο περιβαλλοντικό πρόβλημα του πλανήτη μας. Οι αλλαγές αυτές, επηρεάζουν τον καιρό και προκαλούν ακραία καιρικά φαινόμενα, αυξάνοντας τον κίνδυνο των πολιτών και της περιουσίας τους. Συνολικά, εκατομμύρια άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους από θύελλες, χιονοπτώσεις, πλημμύρες και υψηλές θερμοκρασίες.

Σήμερα υπάρχουν συστήματα που παρέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες για έντονα καιρικά φαινόμενα που αναμένονται να συμβούν σε κάποια χώρα της Ευρώπης και παγκοσμίως, καθώς παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες και οδηγίες σε ενδεχόμενη μετακίνηση, οδηγίες προστασίας εφόσον περάσει η κακοκαιρία, καθώς και γενικές δράσεις και συμβουλές.

Κατολισθήσεις και καθιζήσεις

Ο όρος κατολίσθηση χρησιμοποιείται για την περιγραφή του φαινομένου που συνίσταται κάθε αλλαγή της επιφάνειας μιας κλυτίους και την προς τα κάτω κίνηση βραχομάζας ή αποσαθρωμάτων σε εδαφική επιφάνεια. Ανάλογα με το είδος της κίνησης της κατολίσθησης, χωρίζεται σε κατηγορίες. Ενώ υπάρχουν τυπικές περιοχές στις οποίες εκδηλώνεται το φαινόμενο (απότομες πλαγιές, γκρεμοί,κ.α.) και αποτελούν ρηξιγενή ζώνη, οι κατολισθήσεις δε προκύπτουν πάντα σε επιρρεπείς ζώνες και περιοχές.

Η καθίζηση αποτελεί το φαινόμενο όταν τα φορτία κατασκευών δεν μπορούν να στηριχθούν κατάλληλα από το έδαφος και μεταβιβάζονται σε συμπιεστές στρώσεις του υπεδάφους.

Οι κατολισθήσεις και καθιζήσεις εντείνουν τις συνέπειες των πλημμυρών που μπορεί να προκύψουν λόγω έντονων καιρικών φαινομένων. Οι κατάλληλες οδηγίες που δίνονται αφορούν τις ενέργειες των πολιτών πριν και κατά τη διάρκεια μιας έντονης βροχόπτωσης.

Ηφαίστεια

Το ηφαίστειο είναι ένα άνοιγμα ή μια ρήξη στην επιφάνεια ή στο φλοιό της Γης ή ένα αντικείμενο πλανητικής μάζας, το οποίο επιτρέπει στην καυτή λάβα, την ηφαιστειακή τέφρα και τα αέρια να διαφύγουν από το θάλαμο μάγματος κάτω από την επιφάνεια της γης.

Τα ηφαίστεια παράγουν μεγάλη ποικιλία κινδύνων που μπορούν προκαλέσουν θανάσιμα ατυχήματα στους ανθρώπους και να καταστρέψει περιουσίες σε κοντινή απόσταση, καθώς και εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά.

Υπάρχουν υπεύθυνες υπηρεσίες για την παρακολούθηση της ηφαιστειακής δραστηριότητας και τη ρύθμιση των επιπέδων συναγερμού. Η ανάπτυξη λεπτομερών σχεδίων εκκένωσης στη φάση της πρόληψης και της αντιμετώπισης, παρέχουν οδηγίες προστασίας του πολίτη σε περίπτωση που κατοικούν κοντά σε ηφαιστειογενή περιοχή.

Τεχνολογικές απειλές (Χ.Β.Ρ.Π.)

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ελλάδα, η διαχείριση των συνεπειών [[Χημικών Βιολογικών Ραδιολογικών και Πυρηνικών περιστατικών]] και η αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων, έχει ενταχθεί μαζί με τις φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές στο αντικείμενο της Πολιτικής Προστασίας (Νόμος 3013/2002). Συμμετοχή στο ΕΝΑΤΟΜ του ΔΟΑΕ και ECURIE, συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κατάρτιση των απειλών στο ΕΕΑΕ.

Χημικές

Διάφοροι χημικοί παράγοντες αποτελούν απειλή, όπως τα αέρια νεύρων (VX, Sarin, κ.α.).

Βιολογικές

Οι βιολογικές απειλές αποτελούνται κατά κύριο λόγο από μικροοργανισμούς που προκαλούν ασθένειες όπως βακτήρια και ιούς.

Ραδιολογικές

Ένα "ενισχυμένο όπλο ή βόμβα" που χρησιμοποιείται ως εκρηκτικό για την εξάπλωση ραδιενεργού υλικού. Αποτελεί μια θεωρητική απειλή και παρόμοια όπλα δεν έχουν χρησιμοποιηθεί μέχρι σήμερα από τρομοκράτες. Ανάλογα με την ποσότητα του ραδιενεργού υλικού, οι κίνδυνοι μπορούν να είναι ψυχολογικοί. Οι τοξικές επιδράσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν με πρότυπες τεχνικές hazmat.

Πυρηνικές

Η δημιουργία καταφύγιων αποσκοπεί στην προστασία από εκρήξεις πυρηνικής ενέργειας και αποτελείται από σκυρόδεμα μεγάλου πάχους και άλλων ανθεκτικών υλικών.

Οι μεγαλύτερες απειλές από μια πυρηνική επίθεση είναι οι επιπτώσεις από τις εκρήξεις, τις πυρκαγιές και την ακτινοβολία.

Στάδια

Πρόληψη

Η πρόληψη είναι η διαδικασία που περιλαμβάνει δράσεις με στόχο τη βελτίωση της πολιτικής προστασίας και την ετοιμότητα για την άμεση ανταπόκριση και τη μείωση των συνεπειών από φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές (συμπεριλαμβανομένων των ΧΒΡΠ).

Επίσης, περιλαμβάνει τη συλλογή πληροφοριών και στατιστικών δεδομένων για τη βελτίωση των γνώσεων και των δεδομένων για τις καταστροφές, τις επιπτώσεις τους και για την αξιολόγηση του κόστους και του οφέλους των μέτρων πρόληψης των κινδύνων.

Προετοιμασία

Η διαδικασία της προετοιμασίας υποστηρίζει και συμπληρώνει τις προσπάθειες σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο όσον αφορά την πρόληψη των καταστροφών, την ετοιμότητα των υπευθύνων της πολιτική προστασίας και την παρέμβασή τους σε περιπτώσεις καταστροφών.

Για να δημιουργηθεί ένα αποτελεσματικό πλαίσιο όταν απαιτείται ταχεία συλλογική δράση μεταξύ πολλών υπηρεσιών πολιτικής προστασίας, απαιτείται αμοιβαία συμμετοχή της αστυνομίας, της πυροσβεστικής υπηρεσίας, των υπηρεσιών υγείας, του δημόσιου φορέα κοινής ωφέλειας και των εθελοντικών οργανώσεων.

Σημαντικό στοιχείο της προετοιμασίας αποτελεί η κατάρτιση και η εφαρμογή προγραμμάτων για την παρέμβαση των δυνάμεων και τον συντονισμό τους, χρησιμοποιώντας εμπειρογνώμονες αξιολογητές και με τις διαδικασίες συνεργασίας, ενισχύεται η συνοχή των δράσεων που αναλαμβάνονται σε διεθνές επίπεδο στον τομέα της πολιτικής προστασίας.

Η προετοιμασία περιλαμβάνει επίσης την ανταλλαγή πληροφοριών, ώστε να συμβάλλει στην ενημέρωση του κοινού με σκοπό την αύξηση του επιπέδου της αυτοπροστασίας. Για τη συλλογή και τη διάδοση επικυρωμένων πληροφοριών έκτακτης ανάγκης. Επίσης, για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις εθνικές δυνατότητες πολιτικής προστασίας, με βάση στρατιωτικών και ιατρικών πηγών. Και τέλος, για να διασφαλιστεί η αποτελεσματική ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των διαφόρων αρχών.

Έγκαιρη Προειδοποίηση και άμεση επέμβαση

Η διαδικασία της έγκαιρης προειδοποίησης των πολιτών είναι πολύ σημαντική. Κατά αυτόν τον τρόπο οι πολίτες μπορούν να προστατευθούν κατάλληλα, είτε στις κατοικίες τους είτε σε καταφύγια και να διαφυλάξουν έγκαιρα τα περιουσιακά τους στοιχεία.

Αντιμετώπιση των συνεπειών και αποκατάσταση

Η διαδικασία της αποκατάστασης και ανάκτησης, αποτελείται από την ανοικοδόμηση κατεστραμμένων υποδομών, κτιρίων και την συνέχιση της παραγωγής. Η περίοδος της ανάκαμψης είναι η μεγαλύτερη και τελικά η πιο δαπανηρή φάση μιας καταστροφής. Μόλις «περάσει» η κρίση, οι συνεργασίες τείνουν να σταματούν, καθώς οι προσπάθειες ανάκαμψης συχνά πολιτικοποιούνται ή θεωρούνται ως οικονομικές ευκαιρίες.

Η διαδικασία προετοιμασίας για ανάκαμψη, μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη. Εάν οι πόροι είναι διασκορπισμένοι πριν από την επίθεση, μπορούν να γίνει πρόληψη κοινωνικών αποτυχιών.